گفتمان سیاست خارجی جریان‌‌های ملی‌‌گرا و اسلام‌‌گرا مطالعه موردی: مقایسه تطبیقی مذاکره با سفارت آمریکا

در این پژوهش قصد داریم با بررسی بخشی از اسناد سفارت آمریکا که یکی از مهم­‌ترین منابع اسنادی و کتابخانه­‌ای تاریخ معاصر ایران می‌­باشند، مذاکرات اعضای شاخص گروه نهضت آزادی ایران از یک‌سو و دکتر سید محمد بهشتی، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران و دبیر کل حزب جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر، با مسئولان و کارکنان سفارت آمریکا در تهران طی سال‌­های 1357 و 1358 را مورد تحلیل قرار دهیم. آن­‌چه در تحلیل محتوای این بخش از اسناد و مقایسه تطبیقی این دو با گفتمان‌­های سیاست خارجی دریافت می­‌شود؛ آن است که گروه اول با رویکردی ایدئولوژیک بر محورهای لیبرالیسم، دموکراسی و حقوق بشر تأکید دارند که برآمده از گفتمان ملی‌­گرایی لیبرال در سیاست خارجی است که در دوران تسلط دولت موقت حاکمیت یافت. آن­ها در مذاکرات پیاپی با سفارت آمریکا به دنبال جلب حمایت این دولت در عرصه سیاست داخلی ایران هستند تا رقیبان ایدئولوژیک مانند مارکسیسم را شکست دهند. ولی دکتر بهشتی از منظری عمل‌­گرایانه، مصالح انقلاب اسلامی و منافع ملی را لحاظ می­‌کند و با واقع­‌بینی نسبت به محیط بین‌الملل بر اصول اساسی انقلاب یعنی استقلال از غرب و شرق، اتکا به نیروهای درونی و فقدان وابستگی خارجی و در عین حال رویکرد انتقادآمیز نسبت به روابط سابق آمریکا در ایران و تلاش نسبی و تدریجی برای رفع تنش‌­های احتمالی مبتنی بر مصلحت‌اندیشی و واقع­‌نگری، تأکید دارد که در چارچوب رهیافت مصلحت­‌گرایی مرکزمحور از خرده‌گفتمان‌­های اسلام­‌گرایی انقلابی جای می­‌گیرد.